Đôi nét về tù trưởng N’Trang Lơng
N'Trang Lơng sinh năm 1870 và mất năm 1935, tại bon Bu Par (Pu Pơ) thuộc khu vực suối Đắk Dưr, là người con ưu tú của dân tộc M'Nông, có phẩm chất và tài năng, đã dẫn dắt các dân tộc Tây Nguyên đoàn kết, cùng khởi nghĩa chống thực dân Pháp kéo dài 23 năm (từ năm 1912 đến 1935), làm nên những chiến thắng vang dội, giải phóng nhiều vùng đất rộng lớn trên Tây Nguyên khỏi ách thống trị của thực dân Pháp.
N'Trang Lơng tên thật là Lơng, sinh năm 1870, tại làng Bu par, dưới chân núi Drônh, thuộc khu vực suối Đắk Nha phía tây Bắc Cao nguyên M'Nông. Lớn lên, ông cư trú và là tù trưởng của làng Bu N'Trang, nay thuộc địa bàn xã Đắk R'tíh, huyện Tuy Đức, tỉnh Đắk Nông. Ông xuất thân trong một gia đình nông dân, có truyền thống yêu nước. Căm thù giặc Pháp xâm lược, ông lãnh đạo các dân tộc ở Tây Nguyên như M’Nông, Stieng, Mạ… đứng lên chống thực dân Pháp. Trong hơn 20 năm (từ năm 1911 đến 1935), ông đã lãnh đạo nhiều cuộc khởi nghĩa, tiêu diệt nhiều quân địch, trong đó nổi tiếng là trận nghi binh tiêu diệt địch và viên chỉ huy Pháp Henri Maitre.
Thửa nhỏ N’Trang Lơng được miêu tả là cậu bé nhanh nhẹn, tháo vát, hay giúp đỡ người khác và dũng cảm. Người trong làng yêu quí cậu và người em trai Rơ Leng Ong. Khi lớn lên, được các già làng, tù trưởng kể về tấm gương chiến đấu của các tù trưởng Ama Jhao, N’Trang Gưh, N’Trang Lơng tỏ ra rất khâm phục. N’Trang Lơng có vóc dáng bé nhỏ nhưng gương mặt rất lớn, tiếng nói vang vọng. Ông được dân trong vùng kính trọng và thần thánh hóa như mộ huyền thoại. Người bí đồn rằng ông có phép biến mặt mình thành mặt hươu và khi nghe ông hét thì thú dữ cũng phải bỏ chạy.
Năm 1964, tại Hà Nội, Đảng và Nhà nước đã tổ chức trọng thể với những nghi thức cấp quốc gia nhân kỷ niệm 50 năm chiến thắng Bu Méra (7/1914 – 7/1964) để tôn vinh ý nghĩa lớn lao của cuộc khởi nghĩa N'Trang Lơng. Tại tỉnh Đắk Nông, Thường trực Tỉnh ủy có Thông báo số 543-TB/TU ngày 11/7/2007 và UBND tỉnh có Công văn số 1629/UBND-VX ngày 30/7/2007 về việc thống nhất tên gọi danh nhân lịch sử N'Trang Lơng. Năm 2012, tỉnh Đắk Nông đã tổ chức trọng thể kỷ niệm 100 năm khởi nghĩa N'Trang Lơng với nhiều hoạt động phong phú, trong đó có việc xúc tiến xây dựng Tượng đài Anh hùng N'Trang Lơng tại thị xã Gia Nghĩa.
Năm học 2009-2010 (sau 5 năm trường Phổ thông DTNT tỉnh Đắk Nông được thành lập), nhà trường được UBND tỉnh Đắk Nông quyết định đổi tên trường là Trường THPT DTNT N'Trang Lơng, tỉnh Đắk Nông. Cũng tại đây, nhân Kỷ niệm 10 năm thành lập trường, nhà trường khởi công xây dựng và khánh thành tượng đài N'Trang Lơng đặt tại hoa viên của trường để giáo dục về tinh thần yêu nước, lòng yêu mến, tự hào về người anh hùng của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên.
Ngoài ra, tên của ông được đặt cho một con đường khá lớn tại phường 7, quận Bình Thạnh, thành phố Hồ Chí Minh.
Bản in